Maj 2021 – Praust/ Pruszcz

Stacja kolejowa Lotnisko Pruszcz. Bahnhof Flugplatz Praust.

PRZED 1939.

Niemcy interesowali się rejonem obecnego lotniska od dawna. Pierwsze przedwojenne wzmianki o polu wykorzystywanym na lądowisko pojawiły się w Danziger Zeitung i dotyczyły majątku Gut Kochstedt (wcześniej Kleinhof). To dwór na terenie obecnej Bazy Lotniczej.

Lądowanie samolotu 1928.04.04.( „Pruszczańskie skrzydła- pomiędzy sportem a wojną” M. Bakun.)

Druga informacja to przymusowe lądowanie aeroplanu pasażerskiego 1930.12.02

( znalazł p. J. Daniluk, wpis do Gazety Gdańskiej)

O szczególnych wiatrach w tym rejonie pisali również w „Skrzydlata Polska”.

Jak do tej pory nie udało się odszukać danych dotyczących działalności lotnictwa szybowcowego na terenie lotniska Praust przed1939 rokiem. Działały szkoły lotnictwa przy Politechnice Gdańskiej we Wrzeszczu( Langfuhrt), pod Przywidzem( Mariensee) / Borowina( Barenhutte) / Piekło Górne

( Oberhölle), Wielbark( Willenberg), Rosiczki( Rossiten).

OD 1939:

Lotnisko Praust miało głównie znaczenie dla szkoły lotnictwa we Wrzeszczu/ Langfuhr. Była ważnym punktem orientacyjnym na trasie nauki latania. Do grupy tej można wymienić:

Lotnisko Wrzeszcz( Langfuhr), Malbork( Marienburg), Elbląg( Elbing), Królewiec( Königsberg).

Od początków wojny zaczęto uzbrajać teren, głównie w rejonach ulicy Powstańców Warszawy i obecną K. Pułaskiego.
https://praust.wordpress.com/2015/10/20/rozne-zdobyte-dokumenty-praust/

Następne informacje dotyczyły powstania podobozów do pracy nad berlinką, trasa przez Straszyn, Borzęcin, Będzieszyn, Grabiny Duchowne.

BERLINKA PRAUST – fragmenty drogi Berlin – Królewiec

Z rosyjskich dokumentów wynika, że obóz, ściśle powiązany z pracami wokół lotniska, działał już od 1942 roku.

W czerwcu 1944 lotnisko obejmowało potężny teren wraz z dużą bazą w Cieplewie/ Zipplau.
Był tam jeden potężny hangar i do dziesięciu baraków, budynków wspomagających, pas kołowania, pas startu, radiostacja i naprowadzanie nocne. Następny teren obejmował Kochstedt, wraz z polowym pasem startu i rozbudową terenu do pól Rokitnicy oraz Roszkowa, Grabin Duchownych.

Zdjęcie ekipy Luftwaffe z szkoły latania A / B 52 Danzig- Langfuhr w marcu 1943 roku w PRAUST. Zdjęcie grupowe po zdaniu egzaminu akrobacji.

Trasy dla samolotów od Berlina, przez Gdańsk do Königsberg wyznaczały latarnie lotnicze:

https://www.facebook.com/media/set/?vanity=Ocalic.od.zapomnienia.Praust&set=a.2479152792309367Wytyczne rozbudowy lotniska w 1944:
Niemcy byli przekonani o swojej potędze, jednak szereg porażek i kontrofensywa Rosjan spowodowała powolną zmianę taktyki. Dodatkowo walki na wielu frontach, spowodowały braki w kadrze, ludziach wspierających działania w bezpośredniej walce. Zaczęto przygotowywać się w każdym miejscu na odparcie wroga. W końcówce wojny dowództwo Luftwaffe, próbowało wyrównać dominację liczebną wroga, przewagą technologiczną. Stworzono specjalny program Jägernotprogramm.Program ratunkowy:
https://de.wikipedia.org/wiki/J%C3%A4gernotprogramm
Jednym z pomysłów było wprowadzenie do produkcji myśliwca odrzutowego. Wiele firm zaoferowało projekty, ale głównymi maszynami branymi pod uwagę były:
Messerschmitt Me 262

oraz Heinkel He 162.
Jednosilnikowy, mały myśliwiec odrzutowy nadający się do taniej i masowej produkcji.
Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy nadało temu kontraktowi nazwę Volksjäger, czyli „myśliwiec ludowy”.Inne nazewnictwa to: Salamander oraz Spatz ( Wróbel). Miały być łatwe do kontrolowania lotu, dzięki czemu mieli nim latać szybko wyszkoleni piloci z Hitlerjugend lub Volkssturmu. Szybko przeszkoleni małoletni piloci, szkolący się na szybowcach, przniesieni do maszyny, która biła rekordy szybkości( 800km/ h).

Heinkel He 162A-2

W wielu szkołach pilotażu stworzono grupy „młodego pokolenia pilotów myśliwców ze specjalnym zadaniem”/ Jagdflieger nachwuchs für sonderzwecke. W gdańskiej szkole specjalna jednostka nazywała się „Kompania Oesau”- gruppe 12/44 Ö (Ösau). Po krótkim kursie pilotażu mieli walczyć za sterami ludowego myśliwca odrzutowego firmy Heinkel.
Heinkel He 162 Volksjäger.

He 162 Wk-nr 120072 `Yellow 3′

Maj 1945 r. Samolot, który oblatywał Oberleutnant Wolfgang Wollenweber i por. Gerhard Stiemer z 2. i 3./JG 1, nosi emblemat 3. / JG 1, przedstawiający Lwa Gdańskiego.

W tym celu w wielu miejscowościach na terenie całych Niemiec budowano na szybko potężne płyty dla samolotów odrzutowych. Doszło do takiej sytuacji, że dowództwo lotnictwa podjęło działania, aby szkolić jak najwięcej młodzieży, stworzyć masową rekrutację wśród kobiet, przeszkolić ich w lataniu na szybowcach i natychmiast nakazać latanie odrzutowcami.

Zaangażowano wszelkie środki aby wybudować jak najwięcej maszyn. Fabryki przeniesiono do podziemi, powstawało wiele lotnisk, zaangażowano tysiące więźniów do szybkich prac, aby wyrównać straty w ludziach i za wszelka cenę obronić się przed nacierającymi wojskami, a w ostateczności wygrać wojnę. W tym celu w Praust zaczęto rozbudowywać tereny wokół lotniska, a także przygotować się przed zbliżającymi się Rosjanami. Do budowy lotniska, dróg kołowania, budowy torów dla dostaw towarowych, budowy wąskotorówek do zwożenia piachu z okolicznych i na szybko powstałych żwirowni, powstało wiele miejsc obozowych, z wykorzystaniem działającej bazy Stutthof w okolicy współczesnej ulicy Powstańców Warszawy( od bramy jednostki wojskowej 49BL do AG)+https://en.wikipedia.org/wiki/Jagdgeschwader_1_(World_War_II)

Stacja kolejowa Lotnisko Pruszcz

Za datę budowy lotniska Praust podaje się 1944 rok. W lipcu 1944 w obozie zagłady Stutthof, wydano rozkaz o powołaniu podobozu do budowy obiektu militarnego Flugplatz Praust. To tylko data umowna do rozbudowy betonowej infrastruktury, gdyż obóz funkcjonował od 1942 roku.

Budowy lotniska podjęło się najprawdopodobniej kilka firm.

Najbardziej znana to firma Klammt z Königsberg( Królewiec, obecnie Kaliningrad)

Przedwojenna siedziba firmy:

Baufirma, Ausführung von Bauten jeder Art in Beton, Eisenbeton, Hoch und Tiefbau

Firma Klammt, Hermann KLAMMT.

Adres Münzstraße 14 Königsberg

W budowie lotniska partycypowały organizacja Todt-a oraz urzędy budowlane Luftwaffe – największe z nich działały w Praust i Königsberg.

Najprawdopodobniej Firma Klammt, która budowała lotnisko Praust:

https://de.wikipedia.org/wiki/H._Klammt_AG

https://adressbuecher.genealogy.net/addressbook/entry/55621a68e4b0f0a2e365043b+

Walter GRONAU

Prokurist bei der Baufirma Hermann Klammt

Address Krugstraße 4

Königsberg

http://www.adressbuecher.net/addressbook/entry/54747b851e6272f5d19c1e6e

Główny obóz znajdował się przy obecnej ulicy Powstańców Warszawy, od bramy jednostki wojskowej,

do terenu AG.

Główny obóz Praust, po kalibracji z współczesną mapą google, teren ogródków działkowych ul. Powstańców Warszawy. Teren rozpoczęcia działalności: lipiec 1944 rok

Dokument, który udało sie zdobyć p. P. Wójcikowi, fragment pisma o zakupie ludzi, więźniów do pracy przy budowie lotniska:

Na potrzeby budowy placu lądowań, wielu miejsc kołowania, budowy infrastruktury, hangarów mogły powstać dodatkowe mniejsze podobozy.

Lista prawdopodobnych obozów pracy niewolniczej:

1938-1939

Główne obozy do prac nad Berlinką( zielona strefa):

1 Obóz Rotmanka

2 Obóz Straszyn

3 Berlinka rejon prausterski

4 Obóz na terenie byłego bombo- składu bazy lotniczej Pruszcz

1939

5 Obóz zwany rusocińskim, przy terenie obecnej hali Merkor

6 Obóz Woyanover Viertel

Obozy pracy przymusowej:

7 Rokitnica

8 Cukrownia Praust- głównie więzieni Anglicy

1944- obozy do pracy nad lotniskiem( strefa niebieska)

9 Obóz kolejowy

10 Obóz Kochstedt

11 Główny obóz Praust- więzieni Francuzi

12 Obóz Roszkowo.

Aby przyspieszyć budowę lotniska w różnych punktach Praust powstawały linie kolejki wąskotorowej oraz standardowej kolei.

Były to mniejsze lub większe stacje Hp. Haltepunkt, Hst. przystanki kolejowe Haltestelle, stacja kolejowa Est. , Eisenbahnstation, miejsce zatrzymania itp.

Powstała również bocznica kolejowa na linii Praust- Zipplau ( Pruszcz – Cieplewo). Znajdowała się w rejonie obecnej ulicy Skalskiego, tzw. drogi na osiedle (wojskowe) Komarowo. Tor kolejowy zaczynał się w okolicy łuku drogowego, najbliższego do torów kolejowych.

Była to bocznica kolejowa, z trzema przystankami rozładunkowymi, oznaczonych na poniższej mapie numerem cztery (4) w strefie lotniska oznaczonej III.

Potężne lotnisko Praust:

https://praust.wordpress.com/category/potezne-lotnisko-praust/

Wycinek mapy z rejonu lotniska 1954-1957 rok, nazywany po wojnie Klonowem, od pięknych alei drzew i parku wokół dworku, które ostatnio wojskowi postanowili wyciąć praktycznie w całości.

1 Pozostałości bocznicy kolejowej

===> linia kolejki na Juszkowo oraz na Tczew

2 Dawna główna droga do lotniska, przedłużenie ul. Pułaskiego.

3 Obóz kolejowy, do budowy bocznicy lotniska, wywożenia piachu z obecnego stawku Komarowo( linia wąskotorowa)

4 Rejon dworku Kochstedt, większość budynków bliżej pasu lotniska zlikwidowana

!! Czerwiec !! 1944 rok.

Oficjalnego rozkazu o obozie jeszcze nie było, a obozowiska stały gotowe do działania, co też widać na zdjęciu wykonanym na zlecenie Wehrmachtu, widok z 2400 metrów.
Widoczna jest budowana linia kolejki, wywożenie piachu z obecnego stawu Komarowo:

1 Budowa bocznicy kolejowej2 Obóz kolejowy( który już funkcjonuje)3 Wywożenie piachu z obecnego stawu Komarowo4 Obóz Kochstedt, być może też stacja radarowa( tak twierdzili alianci)5 Majątek Kochstedt

Sierpień 1944 rok, alianckie zdjęcie szpiegowskie:

Widoczny obóz kolejowy, bocznica kolejowa, żwirownia- obecny staw Komarowo

1 Dawna droga od ul. Pułaskiego

2 Bocznica kolejowa, trzy przystanki rozładunkowe, potężny plac budowy

3 Obóz kolejowy

4 Żwirownia wywożenie piachu z obecnego stawu Komarowo

5 Obóz Kochstedt, być może też stacja radarowa( tak twierdzili alianci)

6 Dwór Kochstedt

7 Wytyczony plac budowy- pas lotniska

Pozostałości zaznaczone na mapie z 1947 roku.

Kalibracja z współczesną mapą google:

https://praust.wordpress.com/category/czas-pogardy/

BUDOWA NOWEJ INFRASTRUKTURY DROGOWEJ 2020:

W związku z przebudową ulicy Skalskiego odkryto dawne fragmenty linii kolejowej, potężnych składowisk 100 kg skamieniałych paczek cementu , fragmentów podpór kolejowych, betonowych, widoczne też były fragmenty kolejowe, śruby, podkłady drewniane.

Płyta w miejscu złączenia ulicy z dawnym torowiskiem:

Potężny blok betonowy, przy dawnej pierwszej stacji rozładunkowej:

Zlepione w całość bloki cementu przy stacji rozładunkowej:

Jeden z ostatnich, zbutwiałych podkładów kolejowych z tego rejonu:

A tak najprawdopodobniej wyglądała Stacja Praust Flughafen.

FILM Z TERENU

Obóz kolejowy Aussenarbeitslager Russoschin bei Praust

Aby przyspieszyć działania rozbudowy lotniska, powołano do działania drugi obóz- kolejowy. Fragmenty z map tego terenu pokazane są powyżej.

Przyjrzyjmy sie obecnym pozostałościom terenowym.
https://praust.wordpress.com/category/berlinka-praust/

Wskazanie miejsca utworzenia obozu kolejowego jest dosyć trudne. Do tej pory wymieniano majątek Winkerta ( p. Krośnicka), rejon przy Merkorze lub też w rejonie majątku Rusocin.
Według nas, biorąc pod uwagę szereg przejrzanych dokumentów, oraz map, obóz zewnętrzny pracy przymusowej Aussenarbeitslager Russoschin bei Praust( Reichsbahn Russoschin) znajdował się na wskazywanym przez nas na mapach miejscu okolic ulicy Sikorskiego/ Cechowej w Pruszczu.

Według nas to miejsce, z którego koordynowano pracami przy budowie lotniska, budowie kolejki, dodatkowo pracami przy infrastrukturze kolejowej trasy Praust – Gischkau.

Pozostałości terenowe:

Wytyczne dotyczące przyszłości rozwoju związanego z wspomnianym terenem:

Obecne plany związane są z rozwojem bazy lotniczej, a w zasadzie z ciągłą próbą jej likwidowania i podejmowaniu decyzji o jej dalszym działaniu. Sporo też zależy od polityki, związane są często działaniami przy NATO. Czasami dąży się do tego by w Pruszczu funkcjonowała stała baza wojsk z udziałem wojsk amerykańskich, koalicyjnych. W związku z tym zaplanowane są różne projekty wojskowe. Do cywilnych można zaliczyć rozwój miasta, budowy nowych osiedli i infrastruktury. Jednym z nich jest stworzenie trzeciego wiaduktu w Pruszczu. Być może już się domyślacie, którędy przebiega ta trasa. Przypomina ona w dużym stopniu dawne plany budowy berlinki.
https://praust.wordpress.com/category/berlinka-praust/

Plany Berlinki w rejonie Praust:

Przybliżenie na rejon Komarowa:

Współcześnie:

Szkic planowanej budowy wiaduktu:

Biała trasa- od przyłącze Merkor, przez pola, przez tory kolejki nowym wiaduktem, część stawu Komarowo do budowanego ronda na ulicy Skalskiego, dawnej stacji przeładunkowej do budowy lotniska.

Czerwona trasa- plan przebiegu dawnej Berlinki